کد مطلب:312402 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:261
نصیحت (خیرخواهی)
نصیحت و خیرخواهی، بسته به كسی یا گروهی كه انسان در پی نصیحت و خیرخواهی آن ها است، معنای ویژه ای می یابد [1] مثلا خیرخواهی برای پدر و مادر، پیروی
[ صفحه 292]
از آن هاست و خیرخواهی برای فرزند فراهم كردن زمینه های رشد اوست. به همین دلیل لغت شناسان عرب، تفصیل این معانی را چنین نگاشته اند:
نصیحت برای خدا صحت اعتقاد به یكتایی او و نیز خالص كردن نیت در عبادت اوست. نصیحت برای كتاب خدا تصدیق و عمل به محتوای آن است. نصیحت رسول خدا (ص) نیز تصدیق به نبوت و رسالت او و اطاعت از اوامر و مناهی اوست. نصیحت امام (ع) هم تصدیق امامت و معرفت حق او و اطاعت از اوامر و نواهی اوست. نصیحت مسلمانان هم ارشاد آن ها به مصالح است [2] .
پاره ای روایات، نصیحت را در برابر عداوت برشمرده اند:
امام كاظم (ع) فرمود: لا تجلسوا عند كل عالم الا عالم یدعوكم من الخمس الی الخمس: من الشك الی الیقین و من الكبر الی التواضع و من الریا الی الاخلاص و من العداوة الی النصیحة و من الرغبة الی الزهد [3] .
نزد هر دانشمندی نروید، مگر دانشمندی كه شما را از پنج خصلت بخواند: از شك به یقین؛ از تكبر به تواضع؛ از ریا به اخلاص؛ از عداوت به نصیحت؛ از حرص به زهد.
و این بدان خاطر است كه در دشمنی، راه بر خیرخواهی و نصیحت بسته است و با رفع دشمنی، راه بر دوستی و لوازم آن (مانند خیرخواهی) باز می شود.
رسول خدا (ص) در روایتی، خیرخواهی برای پنج دسته را سفارش كرده است و بهشت را پاداش آن كس دانسته كه به خیرجویی این پنج گروه همت گمارد:
قال رسول الله (ص) من یضمن لی خمسا اضمن له الجنة. قیل ماهی یا رسول الله؟ قال: النصیحة لله عزوجل و النصیحة لرسوله و النصیحة لكتاب الله و النصیحة لدین الله و النصیحة لجماعة المسلمین [4] .
[ صفحه 293]
پیامبر (ص) فرمود: هر كس داشتن پنج خصلت را برای من ضمانت كند، من نیز بهشت را برای او ضمانت می كنم. گفتند: آن پنج خصلت چیست ای پیامبر خدا. فرمود: خیرخواهی برای خدا؛ خیرخواهی برای رسول خدا؛ خیرخواهی برای كتاب خدا؛ خیرخواهی برای دین خدا؛ خیرخواهی برای مسلمانان.
در روایتی نیز خیرخواهی برای خاندان پیامبر (ص) ایفاگر نقشی مهم در تكامل ایمان دانسته شده است [5] .
از سوی دیگر، خداوند در كتاب وحی خود از انبیایی چون صالح، [6] شعیب، [7] هود [8] و نوح [9] به عنوان «خیرخواهان» یاد كرده است. در روایتی نیز امام علی (ع) «ناصح» خوانده شده است:
ان علیا (ع) كان عبدا ناصحا لله عزوجل فنصحه و احب الله عزوجل فأحبه... [10] .
علی (ع) عبد ناصح خداوند بود؛ برای او خیرخواهی كرد و او را دوست داشت و خداوند نیز دوستدار او شد.
و نیز آن بزرگوار، خود فرمود:
ایها الناس ان لی علیكم حقا و لكم علی حق: فأما حقكم علی فالنصیحة لكم و... و اما حقی علیكم: فالوفاء بالبیعة و النصیحة فی المشهد و المغیب و الاجابة حین ادعوكم و الطاعة حین آمركم [11] .
[ صفحه 294]
ای مردم، من بر شما حق دارم و شما نیز بر من حق دارید. حق شما بر من این است كه خیرخواه شما باشم... و حق من بر شما وفای به بیعت، خیرخواهی در حضور و غیاب است و این كه هر گاه بخوانمتان اجابت كنید و هر گاه فرمانتان دهم اطاعت كنید.
[ صفحه 292]
از آن هاست و خیرخواهی برای فرزند فراهم كردن زمینه های رشد اوست. به همین دلیل لغت شناسان عرب، تفصیل این معانی را چنین نگاشته اند:
نصیحت برای خدا صحت اعتقاد به یكتایی او و نیز خالص كردن نیت در عبادت اوست. نصیحت برای كتاب خدا تصدیق و عمل به محتوای آن است. نصیحت رسول خدا (ص) نیز تصدیق به نبوت و رسالت او و اطاعت از اوامر و مناهی اوست. نصیحت امام (ع) هم تصدیق امامت و معرفت حق او و اطاعت از اوامر و نواهی اوست. نصیحت مسلمانان هم ارشاد آن ها به مصالح است [2] .
پاره ای روایات، نصیحت را در برابر عداوت برشمرده اند:
امام كاظم (ع) فرمود: لا تجلسوا عند كل عالم الا عالم یدعوكم من الخمس الی الخمس: من الشك الی الیقین و من الكبر الی التواضع و من الریا الی الاخلاص و من العداوة الی النصیحة و من الرغبة الی الزهد [3] .
نزد هر دانشمندی نروید، مگر دانشمندی كه شما را از پنج خصلت بخواند: از شك به یقین؛ از تكبر به تواضع؛ از ریا به اخلاص؛ از عداوت به نصیحت؛ از حرص به زهد.
و این بدان خاطر است كه در دشمنی، راه بر خیرخواهی و نصیحت بسته است و با رفع دشمنی، راه بر دوستی و لوازم آن (مانند خیرخواهی) باز می شود.
رسول خدا (ص) در روایتی، خیرخواهی برای پنج دسته را سفارش كرده است و بهشت را پاداش آن كس دانسته كه به خیرجویی این پنج گروه همت گمارد:
قال رسول الله (ص) من یضمن لی خمسا اضمن له الجنة. قیل ماهی یا رسول الله؟ قال: النصیحة لله عزوجل و النصیحة لرسوله و النصیحة لكتاب الله و النصیحة لدین الله و النصیحة لجماعة المسلمین [4] .
[ صفحه 293]
پیامبر (ص) فرمود: هر كس داشتن پنج خصلت را برای من ضمانت كند، من نیز بهشت را برای او ضمانت می كنم. گفتند: آن پنج خصلت چیست ای پیامبر خدا. فرمود: خیرخواهی برای خدا؛ خیرخواهی برای رسول خدا؛ خیرخواهی برای كتاب خدا؛ خیرخواهی برای دین خدا؛ خیرخواهی برای مسلمانان.
در روایتی نیز خیرخواهی برای خاندان پیامبر (ص) ایفاگر نقشی مهم در تكامل ایمان دانسته شده است [5] .
از سوی دیگر، خداوند در كتاب وحی خود از انبیایی چون صالح، [6] شعیب، [7] هود [8] و نوح [9] به عنوان «خیرخواهان» یاد كرده است. در روایتی نیز امام علی (ع) «ناصح» خوانده شده است:
ان علیا (ع) كان عبدا ناصحا لله عزوجل فنصحه و احب الله عزوجل فأحبه... [10] .
علی (ع) عبد ناصح خداوند بود؛ برای او خیرخواهی كرد و او را دوست داشت و خداوند نیز دوستدار او شد.
و نیز آن بزرگوار، خود فرمود:
ایها الناس ان لی علیكم حقا و لكم علی حق: فأما حقكم علی فالنصیحة لكم و... و اما حقی علیكم: فالوفاء بالبیعة و النصیحة فی المشهد و المغیب و الاجابة حین ادعوكم و الطاعة حین آمركم [11] .
[ صفحه 294]
ای مردم، من بر شما حق دارم و شما نیز بر من حق دارید. حق شما بر من این است كه خیرخواه شما باشم... و حق من بر شما وفای به بیعت، خیرخواهی در حضور و غیاب است و این كه هر گاه بخوانمتان اجابت كنید و هر گاه فرمانتان دهم اطاعت كنید.
[1] النهاية، ج 5، ص 62.
[2] همان، ج 5، ص 63، ماده ي «نصح».
[3] بحارالانوار، ج 1، ص 205.
[4] همان، ج 75، ص 65 و نيز بنگريد به: خطبه ي رسول خدا (ص) در مسجد خيف: بحارالانوار، ج 27، ص 69.
[5] همان، ج 77، ص 51.
[6] اعراف: 79.
[7] همان: 93.
[8] همان: 68.
[9] همان: 62.
[10] الكافي، ج 8، ص 146.
[11] نهج البلاغه، خطبه ي 34. تاريخ زندگي امام علي (ع)، خطبه هاي او در جنگ ها و رفتار او در بين مردم و ديگر جوانب زندگي او همگي حكايت از خيرخواهي وي در همه ي ابعاد آن مي كند.